'Someone Forgotten’ (1999) Oleh Wong Woan Lee: Satu Kritikan Seni (APRESIASI)
Biografi Wong Woan Lee
Tidak
banyak maklumat yang dapat digali daripada internet atau dari mana-mana sumber
bagi pelukis muda ini. Wong Woan Lee merupakan angkatan pelukis wanita masa
kini yang mendapat pelajaran formal tentang seni visual. Beliau dilahirkan pada
1970. Beliau mendapat pendidikan formal seni visual pada 1992 di Kuala Lumpur
Collage of Art.
Berpandukan petikan akhbar New Strait
Times, Oktober 1999, Wong Woan Lee telah menyertai Pertandingan Philip Morris
Group of Companies Asean Art Awards. Hasil karya beliau, ‘Someone Forgotten’
merupakan pilihan ramai.
Analisa Karya ‘Someone Forgotten ‘ Mengikut Teori
Pengalaman Pelbagai Edmund Burke Feldman
Aspek
Menggambar (Deskripsi) Dalam ‘Someone Forgotten’
Berdasarkan
karya ‘Someone Forgotten’ ini, apa yang dapat dilihat buat pertama kalinya
ialah konflik hidup seorang tua lelaki, yang pastinya berbangsa Cina. Dari segi
pewarnaan, pelukis jelas memilih warna panas iaitu warna kuning dan warna
coklat kemerah-merahan. Warna sebegini menjadikan catan ini kelihatan agak
suram mungkin seperti kesuraman kehidupan yang dialami oleh lelaki tua itu
tatkala ini. Hasil karya ini memberikan bentuk yang sempurna kepada setiap
imejnya. Lelaki tua itu digambarkan seorang yang kurus sehingga penampakan
tulang belulangnya jelas nyata.Beliau hanya memakai seluar pendek yang pada
pendapat saya untuk menggambarkan ketidaksempurnaan hidupnya kini. Secara
fizikal dapat dilihat lelaki tua ini pada asalnya memiliki sesusuk tubuh yang sasa melalui imej
lelaki tua yang duduk di tengah-tengah. Ini dilihat daripada ukuran dadanya
yang bidang.
Penggunaan ruang dalam karya ini
adalah maksimum. Tiada ruang kosong sama sekali. Setiap ruang digunakan dan
bermakna. Pada pendapat saya, catan ini dibahagi kepada dua ruang yang dominan
iaitu ruang atas dan ruang bawah. Namun ruang atas pula dibahagikan kepada tiga
lagi ruang kecil yang menggambarkan kisah hidup lelaki tua ini. Ruang kecil di
kiri dan kanan menggambarkan kehidupan lepas lelaki tua ini manakala ruang
tengah pula adalah gambaran kehidupannya sekarang.
Sesetengan
komentar yang saya baca di internet mengkategorikan catan ‘Someone Forgotten’
ini membawa gaya Surealisme (lihat http://www.theedgegalerie.com/?p=2575).
Namun demikian pada pendapat saya, catan ini lebih layak dikategorikan dalam
aliran Realisme. Ini kerana tema utama yang dibawa dalam catan ini ialah masa
lalu dan masa kini dan Wong Woan Lee tidak menggambarkan sama sekali imej yang
di luar jangkaan atau gabungan imej-imej sehinga membentuk imej aneh yang
begitu sinonim dengan aliran Surelisme. Memetik petikan dalam buku pameran “Masterpieces from the National Art Gallery of Malaysia”;
“The discomforting theme reflected in
this work is indicative of the new, more realistic approaches that are now appearing in modern Malaysian art which address
the human condition. It is indicative of the excitement of the new figurative
impulses practiced by the younger artists in growing numbers. The technical
treatment and confidence shown by this young artist tells us that modern
Malaysian art has come a long way indeed. If previously, our artists had tended
to be involved with more romantic, idyllic and pastoral themes, the new Malaysian figurative art of today reveals a more pragmatic and realistic tendency to address the more complex
social problems and issues”.
Aspek Analisis ( analize) Dalam ‘Someone
Forgotten’
Bercakap
dalam aspek analisis, saya ingin mengulas tentang komposisi ruang yang
digunakan pengkarya. Pembahagian ruang kepada dua bahagian utama iaitu bahagian
atas dan bawah memaksimunkan penggunaan ruang dalam karya ini. Pembahagian ini
menjadikan bahagian atas sebagai ruang masa lampau lelaki tua dan ruang bawah
merupakan ruang realiti lelaki tua itu.
Dalam ruang bahagian atas pula
terbahagi kepada tiga lagi ruang yang saya labelkan Bahagian 1, Bahagian 2 dan
Bahagian 3. Bahagian 1 dan bahagian 3 menunjukkan suasana masa lampau lelaki
tua itu. Dalam Bahagian 1, terdapat dua kemungkinan iaitu sama ada imej yang
dipaparkan ialah anak-anaknya atau cucu-cucunya manakala Bahagian 3 pula
memaparkan imej keluarga lelaki tua itu sedang santai menonton televisyen
bersama-sama. Bahagian 2 pula, memaparkan imej Ruang bawah secara lebih lengkap
(detail) yang menunjukan betapa sempitnya ruang lelaki tua itu tinggal bagi
menghabiskan sisa kehidupannya. Makna setiap ruang ini akan saya ulas dengan
lebih lanjut lagi dalam bahagian Interpretasi nanti.
Fokus utama yang hendak disampaikan
dalam catan ini ialah kehidupan lelaki
tua itu. Ini dapat dilihat melalui ruang bawah yang dikhaskan untuk menunjukkan
aktiviti yang dilakukan oleh lelaki tua itu. Setiap satu imeh lelaki tua itu
diulang dua kali, yang pertama di ruang bawah dan yang kedua di ruang atas
bahagian 2.
Ketelitian Wong Woan Lee dalam melukis
imej cerminan lelaki tua itu dalam ruang bawah yang melihat beliau dari
belakang dan di ruang atas, bahagian 2 adalah imej cerminan dari bahagian bawah
yang melihat lelaki tua itu dari bahagian sisi kirinya. Dalam bahagian 2, dapat
kita lihat seolah-olah lelaki tua itu melihat gambaran kehidupannya masa lalu
dan masa sekarang. Lelaki tua itu merupakan subjek utama dalam karya ini
berdasarkan kedudukannya yang berbaring di tengah-tengah catan ini.
Aspek Tafsiran ( interpretation )Dalam ‘Someone
Forgotten’
Dalam
aspek tafsiran (interpretasi) ini, saya akan cuba mentafsi catan ini
berdasarkan aspek kebudayaan, moral dan nilai hidup yang pada pendapat saya
cuba ditampilkan oleh Wong Woan Lee dalam ‘Someone Forgotten’ ini.
Wong Woan Lee seorang berbangsa Cina.
Mengikut kebudayaan Cina kepentingan anak lelaki adalah melebihi anak
perempuan. Ini kerana anak lelaki adalah generasi yang akan meneruskan warisan
manakala anak perempuan akan berkahwin dan akan mengikut suaminya serta
memanjangkan warisan suaminya pula.
“ Bagi adat berkenaan anak lelaki,masyarakat China
sangat mengutamakan anak lelaki kerana mereka akan mengekalkan nama
keluarganya. Bagi bapa yang tidak mempunyai anak lelaki,papan persembahan tidak
akan diletakkan di tempat pemujaan roh selepas meninggal dunia kerana dia
dianggap telah gagal memenuhi tangunggjawab terhadap ibu bapanya. Maka,tidak
hairanlah dalam masyarakat Cina,anak lelaki yang baru dilahirkan akan disambut
dengan penuh meriah”.
(lihat : http://kisahzara.blogspot.com/2012/05/adat-masyarakat-china-jepun.html, http://noridah-adatperkahwinan.blogspot.com/)
Melalui ‘frame’ bahagian 1, saya berpendapat dua orang
gadis kecil yang dipaparkan ialah anak kepada lelaki tua itu, jadi saya tidak
dapat untuk bersetuju dengan buku “Masterpieces from the National Art Gallery of
Malaysia”;
“The old man is shown sleeping, talking to his grand children, watching television, staring at a wall and lying sick on a mattress”.
Pada
pendapat saya inilah gambaran pelukis kemungkinan ketika lelaki tua itu pulang
dari bekerja, dia akan disambut oleh dua orang anak perempuannya. Wajah
kedua-dua anak perempuan itu menunjukkan reaksi biasa sahaja. Reaksi sebegini
mungkin diakibatkan dengan layanan yang agak kurang mesra yang ditunjukkan oleh
si bapa terhadap mereka. Kelihatan tangan lelaki tua itu seolah-olah cuba untuk
menggapai kedua-dua anak perempuannya yang membawa kemungkinan bahawa lelaki
tua itu begitu merindui saat itu berulang kembali. Kenyataannya, dalam situasi
sebenar lelaki tua itu hanyalah merenung dinding sahaja. Kehampaan ini
ditujukkan di bahagian dua di mana dia memegang kepalanya yang seolah-olah
menyatakan bahawa terdapat kekesalan di hatinya dan juga situasi itu tidak akan
berulang kembali.
Dalam
‘frame’ bahagian 3, digambarkan lelaki tua tersebut sedang santai menonton
televisyen bersama keluarganya iaitu bersama isteri dan dua orang anak
perempuannya. Gambaran lelaki tua itu
menikmati saat-saat tersebut dapat dilihat melalui imej dia menongkat dagu,
kemungkinan mengenangkan kembali saat-saat tersebut. Dan akhirnya berbalik juga
keadaannya ke imej lelaki tua di bahagian 2, di mana beliau menyedari bahawa
saat-saat gembira seperti itu tidak mungkin akan berulang kembali dalam
hidupnya.
Dalam
keadaan baring terlentang, lelaki tua itu hanya mampu memandang siling rumah
tersebut kerana memikirkan apa akan terjadi
seterusnya. Mungkin perlu diteliti beberapa objek kecil yang terdapat di sisi
lelaki tersebut. Objek-objek ini menggambarkan betapa dia rindu akan keadaan
sebelumnya.
Objek-objek
itu terdiri daripada bola kecil permainan kanak-kanak dan sebuah bingkai gambar
yang berkemungkinan gambar keluarganya. Secara realitinya, gambaran bahagian 2
adalah sutuasi sebenar lelaki tua tersebut yang terbaring di atas tilam nipis
bercadar berwarna coklat sedang merenung siling seolah-olah meramal masa
depannya yang masih kabur. Tempat lelaki tua itu sebenarnya hanya sebuah bilik
sempit yang pengap yang hanya mempunyai sebuah tingkap sahaja sebagai agen
pengaliran udara. Perhatikan juga dua orang wanita yang sedang melihatnya di
tingkap. Pada pendapat saya kedua-dua wanita tersebuta ialah anak perempuannya
yang hanya sanggup memandang bapa mereka tanpa dapat mengambil tindakan
sewajarnya. Walaupun masih ada rasa simpati (melihat keadaan bapa secara
sembunyi) namun tiada apa-apa tindakan dapat mereka lakukan. Berkemungkinan,
kedua-duanya telah berkahwin dan mempunyai komitmen terhadap keluarga
masing-masing atau mungkin juga sebagai akibat kepada sikap bapa yang kurang
memberi tumpuan kepada anak perempuan.
Warna yang digunakan dalam catan ini
adalah warna kuning dan warna coklat kemerah-merahan. Warna sebegini membawakan
suasana suram dan boleh mendatangkan ‘mood’ sedih kepada audiens. Warna kuning
yang digabungkan dengan warna coklat kemerah-merahan, dalam realiti kehidupan,
warna-warna sebegini hanya kelihatan pada wakru senja sahaja. Penggunaan warna
ini oleh Wong Woan Lee berkemungkinan melambangkan usia tua lelaki tua tersebut
yang telah menghampiri waktu – waktu terakhirnya dalam kehidupan. Warna sebegini mengingatkan
saya kepada catan-catan zaman Romantisme di mana penggunaan warna ketika itu
tifdaklah semeriah pada masa kini. Kesuraman warna pada aliran Romantisme ini
menggambarkan perjuangan dan penderitaan hidup. Nampaknya maksud ini boleh
digunapakai bagi hasil karya Wong Woan Lee ini yang menunjukkan penderitaan
hidup lelaki tua itu.
Jalinan yang terdapat dalam catan ini
dilukiskan begitu teliti. Cuba lihat kain alas tilam yang berkedut-kedut itu.
Lukisan alas tilam ini begiti teliti di mana jalinan yang dibuat menunjukkan
kepekaan pelukis terhadap keadaan
kehidupan harian. Begitu juga dengan figura-figura yang ditunjukkan. Semuanya
menyerupai figura sebenar tanpa penambahan atau pengurangan kecuali lelaki tua
itu digambarkan tersangat kurus sehingga menampakkan tulang-tulangnya seperti
tulang rangka dan tulang belakang.
Aspek Penilaian ( evaluation ) Dalam ‘Someone
Forgotten’
Dari
sudut penilaian karya, ‘Someone Forgotten’ memenuhi kehendak asas seni reka di
mana aspek-aspek unsur-unsur seni dijalin indah bagi menghasilkan sebuah karya
yang sarat dengan keindahan seninya walaupun membawa tema yang agak
menyedihkan. Kesesuaian warna dalam catan ini memberikan impak kesedihan kepada
audiens.
Dari aspek ekspresif pula, catan ini
dengan mudah dapat menarik minat audiens untuk menyaksikannya. Walaupun dalam
catan ini terdapat beberapa ‘frame’ bahagian-bahagian, namun secara amnya tema
dan persoalan catan ini mudah difahami. Ini kerana pelukis membawa aliran
realisme iaitu melukis dari sudut kehidupan sebenar. Oleh itu, audiens
dengan mudah memahami perasaan kesedihan
lelaki tua itu ditambah dengan mainan pewarnaan yang berkesan mewujudkan ‘mood’
sedih di hati audiens.
Dari sudut instrumentalisme pula,
dapat dinilaikan bahawa karya ini amat berkesan dalam mengkritik cara hidup
sesebuah masyarakat terutama masyarakat Cina yang begitu mementingkan anak
lelaki berbanding anak perempuan. Begitu juga penting bagi seseorang anak untuk
menilai tanggungjawab mereka terhadap penjagaan ibu bapa ketika masa tua
mereka. Bukan sekadar menjadi penonton terhadap nasib yang dialami oleh orang
tua itu. Kadang-kala anak-anak lebih suka berlepas tangan dalam isu-isu
penjagaan ibu bapa seperti ini. Bagi ibu bapa yang telah berkorban untuk
keluarga mereka pastinya tidak mengharapkan penyudah hidup sebegini.
Kecintaannya kepada keluarga sentiasa membuatkan kenangan tersebut tidak mudah
padam dari ingatan mereka. Bagi anak-anak pula, jangan begitu mudah meletakkan
penjagaan ibu bapa di rumah-rumah kebajikan dan hanya datang menjenguk dari
kejauhan untuk memastikan mereka masih lagi hidup.
Hasil karya Wong Woan Lee ini banyak
menyindir generasi baru yang memandang mudah terhadap aspek-aspek penjagaan ibu
bapa yang telah tua.
Kesimpulan
Secara
amnya, para pelukis juga memainkan peranan penting dalam menjunjung nilai-nilai
murni yang perlu diserapkan dalam masyarakat. Hasil karya sebegini merupakan
satu anjakan paradigma dari satu cara berfikir untuk menyelesaikan masalah
kepada tanggungjawab untuk menyelesaikan sesuatu isu yang menghimpit masyarakat
kini.
Para pelukis muda Malaysia kini mula
menunjukkan kritikan mereka terhadap masyrakat melalui karya-karya yang mereka
hasilkan. Ini menunjukkan bahawa angkatan pelukis muda ini lebih jujur dalam
meyampaikan isu-isu yang melibatkan amalan budaya sesebuah masyrakat. Amatlah
dialau-alukan para pelukis dapat menyampaikan idea dan kritikan yang membina
dalam setiap hasil karya mereka. BY SITI HAYATI
Comments
Post a Comment